Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας: Επετειακή εγκύκλιος για τις εορταστικές εκδηλώσεις των 200 χρόνων από την έναρξη της ελληνικής επαναστάσεως του 1821

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

Πρός

Τό Χριστεπώνυμο πλήρωμα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως

Ἀγαπητά μου παιδιά·

1. Τό ἔτος 2021 ἀποτελεῖ ἕνα ἔτος ἐπετειακό γιά τήν Πατρίδα μας, καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια ἀπό τήν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821.

Γιά τήν Ἱερά Μητρόπολη Μεσσηνίας, ἡ σημερινή ἡμέρα, 3 Ἰανουαρίου 2021, ὁρίστηκε ὡς ἡ ἀφετηρία τῶν ἐπετειακῶν ἐκδηλώσεων γιά αὐτόν τόν ἑορτασμό, καί ἐπιλέξαμε τήν Ἱερά Μονή Ζωοδόχου Πηγῆς Βελανιδιᾶς γιά τήν ἐπίσημη ἔναρξη, μέ τήν πεποίθηση ὅτι ἡ μνήμη τῆς ἱστορίας διδάσκει τό παρόν καί δίνει προοπτική μέλλοντος σέ κάθε λαό, γιατί ἔχει βεβαιωθεῖ, ὅτι ἡ ἱστορική μνήμη δέν εἶναι μία ἁπλή ἀνάμνηση ἀλλά σύζευξη παρόντος καί μέλλοντος. Ἄλλωστε ὁ λαός, ὁ ὁποῖος ξεχνᾶ τήν ἱστορία του, δέν ἔχει μέλλον, κυρίως στήν παροῦσα ἱστορική συγκυρία τῆς μετανεωτερικότητας καί τῆς ἰδεολογοποίησης τῶν πολιτισμικῶν ἀξιῶν.

2. Στό ἐπετειακό πλαίσιο τοῦ παρόντος ἑορτασμοῦ, καλούμεθα πρώτιστα νά περιγράψουμε καί νά διαζωγραφήσουμε τήν ἰδιοπροσωπία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Γι’ αὐτό ὀφείλουμε νά ἐπισημάνουμε, ὅτι κανένας παραλληλισμός δέν ὑφίσταται τόσο πρός τήν Γαλλική Ἐπανάσταση (1785- 1789) ὅσο καί πρός τήν προγενέστερη τῆς Γαλλικῆς, Ἀμερικανική Ἐπανάσταση (1775-1783).

Ἡ πρώτη, ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση, ὑπῆρξε μία Ἐπανάσταση ταξικοῦ χαρακτήρα καί ἡ δεύτερη, ἡ Ἀμερικανική, μία πολεμική κίνηση ἀνεξαρτησίας ἀπό τούς κατακτητές, τῶν ἀποικιοκρατῶν τῆς ἀμερικανικῆς γῆς.

Σέ ἀντίθεση πρός αὐτές τίς Ἐπαναστάσεις, ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἀπετέλεσε μία ἐξέγερση τοῦ Γένους τῶν Ἑλλήνων ἀπέναντι στόν Τοῦρκο κατακτητή. Ἦταν μία ἐξέγερση σύσσωμου τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀρχόντων, κλήρου καί ἀρχομένων, μέ μόνη διεκδίκηση τήν ἀποτίναξη τοῦ ὑπόδουλου ζυγοῦ τῶν 400 χρόνων καί τήν ἀπόκτηση τῆς Ἐλευθερίας του γιά αὐτοδιάθεση καί αὐτονομία γι’ αὐτό καί δέν εἶχε κανένα ταξικό ὑπόβαθρο.

Ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821 δέν εἶχε φυσικά κανέναν κατακτητικό χαρακτήρα, μέ σκοπό τήν αὔξηση τῆς οἰκονομικῆς καί πολιτικῆς εὐημερίας τῶν πολιτῶν καί τοῦ κράτους οὔτε βέβαια ἐπέκτασης τῶν γεωπολιτικῶν ὁρίων τῆς Πατρίδας. Ἦταν μία Ἐπανάσταση ἀπελευθερωτική ἀπό τόν Τοῦρκο κατακτητή καί ὂχι ἰδεολογική, γιατί στούς ἰδεολογικούς ἀγῶνες θυσιάζονται οἱ ἀνθρώπινες σχέσεις στό βωμό τῶν ἰδεῶν καί οἱ ἄνθρωποι χωρίζονται ἰδεολογικά καί  δέν καλλιεργοῦν τήν ἑνότητα καί τή συνοχή τοῦ λαοῦ. Ἀντίθετα, ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση, ἦταν ἑνωτική ἐξέγερση γιά ἀπελευθέρωση καί ὄχι γιά ἐπικράτηση ἰδεῶν μόνο.

3. Μέ τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ὁ Ἑλληνικός λαός ἔμεινε στή βάση του πάντοτε ἑνωμένος στόν ἀγῶνα γιά τήν Ἐλευθερία του ὑπηρετῶντας ἕναν Ἐθνικό καί Ἱερό σκοπό. Ἀγωνίστηκε «γιά τοῦ Χριστοῦ τή πίστη τήν ἁγία καί τῆς Πατρίδας τήν ἐλευθερία». Αὐτός ὁ κοινός ἐθνικός σκοπός ἀπετέλεσε καί θά συνεχίσει νά ἀποτελεῖ τήν ἀπάντηση σέ ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι διερωτῶνται: «τί ἕνωνε αὐτόν τόν λαόν στόν ἀγῶνα του αὐτό;».
4. Χαρακτηριστικό τῆς ἰδιοπροσωπίας τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ἦταν καί ὁ πρωταρχικός καί οὐσιαστικός ρόλος τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δέν συμμετεῖχε ἁπλᾶ καί ἐπιστηρικτικά στόν ἀγῶνα αὐτό, ἀλλά καθοριστικά ἐμψύχωνε, στήριζε καί συνέβαλλε στόν ἀγῶνα τοῦ λαοῦ. Σέ καμμία ἄλλη Ἐπανάσταση ἡ Ἐκκλησία δέν πρωτοστάτησε σύσσωμη, συμβάλλοντας θετικά στήν αἴσια ἔκβαση τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος, ὅπως συνέβη στήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Γι’ αὐτό καί ἀποτελεῖ τήν τροφό τοῦ Γένους καί ὁλόκληρου τοῦ ἀγώνα.

Προσέφερε ὡς πρωτεργάτης τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης ἀγωνιστές κληρικούς ὅλων τῶν βαθμῶν, ἀρχιερεῖς, πρεσβυτέρους, διακόνους καί μοναχούς. Ἔδωσε χρήματα, κτήματα καί κάθε πολύτιμο εἶδος γιά τήν οἰκονομική  στήριξη καί ἐνίσχυση τοῦ ἀγῶνα. Πρωταγωνίστησε ὥστε νά διασωθεῖ ἡ ἑλληνική γλῶσσα καί ἡ παιδεία τῶν Νεοελλήνων καί διετήρησε ἀναλλοίωτα τά ἤθη, τά ἔθιμα καί τίς τοπικές παραδόσεις, ἐπειδή θεωροῦσε καί συνεχίζει νά θεωρεῖ ὅτι ἀποτελοῦν δομικά στοιχεῖα τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ Νεοέλληνα.

Ἡ Ἐκκλησία συμμετεῖχε ἐνεργᾶ στήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821 προβάλλοντας ὡς πρότυπα ζωῆς, ἤθους καί αὐταπάρνησης, τούς ἁγίους καί μάρτυρες τῆς Πίστης Της. Μέ τή συμμετοχή Της αὐτή ἐπιβεβαιώνει ὅτι ἡ ἀξία τοῦ γνήσιου, ἀνόθευτου καί ἀπαραχάρακτου πατριωτισμοῦ ἐκφράζεται ὡς ἀγάπη καί θυσία γιά τήν Πατρίδα καί ὡς σεβασμός στά δικαιώματα τῶν ἄλλων λαῶν. Ἡ Ἐκκλησία μεταλαμπαδεύει αὐτό ὡς γνήσιο πατριωτικό ἦθος, δηλαδή ὡς ἀγάπη πρός ὅλους τούς ἄλλους, ἀφοῦ λαοί πού ἀγαποῦν καί σέβονται ὅλους τούς ἄλλους λαούς καί τά ἔθνη ξέρουν νά ἀγαποῦν καί νά πεθαίνουν καί γιά τήν Πατρίδα τους. Αὐτό σημαίνει γνήσιος Πατριωτισμός. Ὄχι μῖσος, ἀντιπαράθεση ἤ διεκδίκηση  δικαιωμάτων ἄλλων ἀλλά σεβασμός, ἀποδοχή καί ἀνεκτικότητα. Ὁ γνήσιος αὐτός Πατριωτισμός ἐκφράστηκε στό Γένος τῶν Ἑλλήνων  ἀγωνιστῶν, ὡς ἐθνικό φιλότιμο καί λεβεντιά, δύο ἔννοιες ἑλληνικές, οἱ ὁποῖες παραμένουν δυσμετάφραστες στίς ἄλλες Εὐρωπαϊκές γλῶσσες.

Γιά τούς λόγους αὐτούς καί ἡ ἔννοια τῆς Πατρίδας, στούς Ἕλληνες διαχρονικά, δέν ἐκφράζει τίποτε τό ἐθνικιστικό ἀλλά τό ἐθνοτικό καί ἀποτελεῖ τό κατεξοχήν «ἑλληνικό λαϊκό γνώρισμα», τό ὁποῖο διαμορφώθηκε μέσα σέ ἕνα πνευματικό καί πολιτισμικό περιβάλλον, τό ἐκκλησιαστικό, ὅπου ὁ ἀγῶνας γιά Ἐλευθερία καί ἀξιοπρέπεια τοῦ λαοῦ ἀποτελεῖ καθοριστικό στοιχεῖο τοῦ ἐθνικοῦ  ἤθους καί τῆς ταυτότητας τῶν Ἑλλήνων. Ὑπ’ αὐτή τήν ἔννοια ἡ Πατρίδα γιά τόν Ἕλληνα ἀποκτᾶ ὄχι μόνο ἐθνικό περιεχόμενο ἀλλά καί «θρησκευτικό χαρακτήρα», καί γίνεται Ἱερή, γιατί εἶναι συνυφασμένη μέ τήν ἴδια τήν ὑπόστασή του καί μέ τήν Πίστη του. Γιά τόν λόγο αὐτό ἡ Ἐκκλησία προβάλλει καί τήν θυσία τῶν νεομαρτύρων καί τῶν ἐθνο-ϊερομαρτύρων ἀναδείξασα καί ἂλλους κατά τήν διάρκεια τοῦ ἀγώνα.

Οἱ ἀγωνιστές τοῦ 1821 ἤξεραν ὅτι πολεμοῦν ὡς μικροί καί λίγοι ἔναντι τῶν πολλῶν καί ἰσχυρῶν, πολέμησαν ὅμως μέ αὐτοθυσία καί ἡρωϊκά, διεκδίκησαν τό δίκαιο καί ὑπερασπίστηκαν τήν ἀξιοπρέπεια καί τήν ἑλληνικότητά τους, συνυφασμένη μέ τήν ἐλπίδα γιά ἐλευθερία τῆς Πατρίδας καί μέ τήν βεβαιότητα τῆς ἀλήθειας τῆς Πίστης τους στό Χριστό.

5. Σήμερα, 200 χρόνια μετά, εἶναι ὑποχρέωσή μας ὄχι μόνο νά ἐνθυμούμεθα ὅλη αὐτή τήν προσφορά ἀλλά καί νά τήν τιμοῦμε. Νά τιμοῦμε τά πρόσωπα, τούς τόπους καί τίς ἀρχές τους. Νά τιμοῦμε τόν δικό τους ἀγώνα γιά τήν ἔννοια τῆς πραγματικῆς ἐλευθερίας, πού σημαίνει προσφορά θυσίας χωρίς κάποιο ἀτομικό ἀντάλλαγμα. Θυσία χωρίς ἀντίδωρο.

Ἡ τιμή αὐτή ἀποτελεῖ ἔκφραση σεβασμοῦ στά πρόσωπα καί στήν Πατρίδα ἀλλά καί ὑπηρεσία στίς ἀξίες τῆς Πατρίδας καί τοῦ Γένους.

Ἀναμφίβολα, ὁ καθένας μας μπορεῖ νά ἔχει τή δική του ἄποψη γι’ αὐτήν τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821· τίς προσωπικές του ἀντιλήψεις γιά τά διάφορα γεγονότα. Στόν ἀντίποδα ὅμως τῶν προσωπικῶν αὐτῶν ἀπόψεων καί ἑρμηνειῶν προβάλλει ἡ ἐθνική μνήμη γιά τήν Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ὡς συλλογική ἔκφραση ἑνός λαοῦ, ὡς μνήμη ἱστορική καί συγχρόνως ὡς ἀναγκαιότητα καί δικαίωση γιά ἐπίτευξης μιᾶς ἑνότητας, μέ τήν ὁποίαν χαρακτηρίζεται καί περιγράφεται ἡ ἐθνική ταυτότητα καί ἡ ἰδιοπροσωπία μας ὡς Ἑλλήνων καί Χριστιανῶν. Γιά τόν λόγο αὐτό, θεωρῶ ἐπιβεβλημένη τήν συνεχῆ ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας μας, χωρίς τούς παραμορφωτικούς φακούς τῆς ἰδιοτέλειας καί τῆς σκοπιμότητας. Ἄλλωστε, ἡ ἱστορία αὐτή, ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, ἂν καί δέν ξαναγράφεται στή συλλογική συνείδηση τοῦ λαοῦ ἐντούτοις πρέπει νά ξαναδιαβάζεται.

Σήμερα ἡ Πατρίδα μας εἶναι μέλος τῆς μεγάλης Εὐρωπαϊκῆς Οἰκογένειας καί καλεῖται μαζί μέ τά ἄλλα Εὐρωπαϊκά Κράτη νά συμβάλλει ὥστε ἡ Εὐρώπη -ἐν μέσῳ πολιτισμικῶν κυρίως καί ἄλλων παγκόσμιων περιδινήσεων- νά προσδιορίσει τελικά τή δική της εὐρωπαϊκή ταυτότητα, προβάλλοντας τίς ἀξίες τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἰσότητας, τῆς ἰσονομίας, τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς ἐθνικῆς ἀξιοπρέπειας, τοῦ ἔμπρακτου σεβασμοῦ στή διαφορετικότητα καί τῆς ἀποδοχῆς στήν ἑτερότητα ἀλλά καί τοῦ δικαιώματος τῆς ἐλευθερίας, τῆς αὐτοδιάθεσης καί τῆς διατήρησης τῆς πολιτισμικῆς ἰδιαιτερότητας κάθε Κράτους-Μέλους.

Στή σημερινή κρίσιμη ἐποχή ὁ ἑορτασμός τῶν 200 χρόνων ἀπό τό ξέσπασμα τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ὑπενθυμίζει στόν Ἑλληνικό Λαό, μέ τήν μεγάλη ἱστορική δόξα καί ἐμπειρία καί τήν πολιτισμική ἀξία, τό χρέος του καί τήν ἀποστολή του. Τόν καλεῖ νά ἀνασυγκροτήσει τίς δυνάμεις του γιά νά φέρει στό προσκήνιο τίς ἀληθινά ἐθνικές του ἀξίες. Μέ αὐτές ὡς πνευματικό ἐφόδιο μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσει τίς δοκιμασίες τῆς ἐποχῆς, ὄχι μόνο οἰκονομικές ἤ τεχνολογικές ἀλλά κυρίως κοινωνικές καί ἀνθρωπιστικές. Μέ αὐτές  μπορεῖ νά ἀνταποκριθεῖ συγχρόνως στά ἀδυσώπητα προβλήματα τῆς ἐποχῆς, πού εἶναι προβλήματα ἤθους καί στάσης ζωῆς ἤ θανάτου.

Ἡ ἐποχή τήν ὁποίαν διερχόμεθα δέν εἶναι ἁπλᾶ ἐποχή μεταβατική ἀλλά ἐπαναστατική σέ κάθε διάσταση τῆς ζωῆς καί γιά νά ἐπιβιώσουμε εἶναι ἀνάγκη νά διδαχθοῦμε ἀπό τήν ἱστορία μας «πῶς δεῖ καί ὑπέρ ὧν δεῖ» νά ἀγωνιζόμαστε. Παραδειγματιζόμενοι ἀπό τόν ὑγιῆ πατριωτισμό τῶν ἀγωνιστῶν τῆς παλιγγενεσίας τοῦ 1821, πρέπει νά διαφυλάξουμε τά πρωτοτόκια τῆς ἰδιοπροσωπίας μας καί τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας, καί συγχρόνως νά μεταλαμπαδεύουμε τά πολύτιμα ἀγαθά τοῦ Ἑλληνοχριστιανικοῦ Πολιτισμοῦ μας στήν Εὐρώπη τῶν λαῶν, ὥστε τελικά νά ἀποτελέσουν αὐτά τήν «ψυχή τῆς Εὐρώπης» ἀλλά καί ὃλης τῆς Οἰκουμένης.

Μετά  πατρικῶν  εὐχῶν  καί  εὐλογιῶν

Ο  ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

†  Ο  ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ  ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ